Χρήστος Η. Χαλαζιάς
Αλέξανδρος (Αλέκος) Παναγούλης, από τους πρώτους αντιστασιακούς του αντιδικτατορικού αγώνα κατά της χούντας των Απριλιανών συνταγματαρχών του 1967 που κατέλυσαν το δημοκρατικό πολίτευμα της χώρας.
Ενα μήνα μετά το πραξικόπημα θα λιποτακτήσει από τον Στρατό που έκανε τη θητεία του για να ιδρύσει την οργάνωση «Ελληνική Αντίσταση» αυτοεξορισμένος στην Κύπρο. Εκεί ήρθε σε επαφή με πολιτικούς για να ζητήσει τη βοήθεια τους στην αντίσταση. Μετά από ένα χρόνο επιστρέφει στην Αθήνα και 13 Αύγουστου, μαζί με συνεργάτες του, σχεδιάζει τη δολοφονία του δικτάτορα Γιώργου Παπαδόπουλου, η οποία απέτυχε για λίγα δευτερόλεπτα και μετά από αρκετή ώρα συλλαμβάνεται από τη χούντα.
Ο Αλέκος Παναγούλης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1939, γονείς του η Αθηνά και ο Βασίλειος Παναγούλης, συνταγματάρχης, που είχε κερδίσει τα παράσημά του στους Βαλκανικούς Πολέμους, στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, στη Μικρασιατική Εκστρατεία. Φοίτησε στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο, όπου αναμίχτηκε στο φοιτητικό κίνημα. Το 1963 πήρε μέρος στο 1ο Παμφοιτητικό Συνέδριο ως εκπρόσωπος της ανώτατης Σχολής Μηχανολόγων – Ηλεκτρολόγων και του Συλλόγου Σχολών του Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Το 1962-1963 ήταν μέλος του Κεντρικού Συμβουλίου της Νεολαίας της Ένωσης Κέντρου (Ο.Ν.Ε.Κ.). Ιδρυτικό στέλεχος της ΕΔΗΝ, Γενικός Γραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου και μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής Διεθνούς Ένωσης Σοσιαλιστικών Νεολαιών. Συγγραφέας και ποιητής, βραβεύτηκε με το βραβείο «VIAREGGIO» για την ποιητική συλλογή του «Μέσα από τη Φυλακή σας Γράφω στην Ελλάδα» η οποία βραβεύτηκε από την Ιταλία με το Λογοτεχνικό Βραβείο της Αντιφασιστικής Αντίστασης.
Μετά τη σύλληψη του και από το έκτακτο στρατοδικείο από τη χούντα καταδικάστηκε δυο φορές σε θάνατο τον Νοέμβριο του 1968, ως αρχηγός της Λαϊκής Αντιστασιακής Οργάνωσης «Σαμποτάζ». Η καταδίκη δεν υλοποιήθηκε χάρη στην παγκόσμια κινητοποίηση πολιτικών, θρησκευτικών ηγετών, κομμάτων, συνδικαλιστικών οργανώσεων και κυβερνήσεων, ακόμη και από τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, Ου Θάντ.
Για τις συνθήκες κράτησης των πέντε χρόνων στις φυλακές της χούντας στον Μπογιάτη, η δημοσιογράφος Οριάνα Φαλάτσι γράφει: «… το κελί του Αλέκου στις φυλακές από τις οποίες πέρασε τα βασανιστήρια, τον έφταναν πολύ κοντά στο θάνατο. Χαρακτηριστικό είναι ότι στις στρατιωτικές φυλακές του Μπογιατίου, από όπου προσπάθησε να δραπετεύσει πολλές φορές, είχε φτιαχτεί ένα κελί ειδικά για τον Παναγούλη που ήταν σαν αντίγραφο τάφου. Ακόμα κι’ όταν κατάσχεσαν κάθε γραφική ύλη, εκείνος χρησιμοποίησε για μελάνι το αίμα του, για χαρτί τους τοίχους του κελιού – τάφου του.
Ο δικτάτορας σε πολιτική παρωδία τον Αύγουστο του 1973 δίνει αμνηστία σ’ όλους τους πολιτικούς κρατούμενους. Από τις φυλακές απελευθερώνονται και τα δυο αδέρφια, ο Αλέκος και ο Στάθης Παναγούλης, που ήταν ένας από του βασικούς εφιάλτες της χούντα.
Στις πρώτες εκλογές μετά την πτώση και την εθνική προδοσίας της χούντας, εκλέγετε βουλευτής της Ένωσης Κέντρου – Νέες Δυνάμεις και ξεκινά τον πόλεμο κατά των συνεργατών της χούντας. Ο αγώνας αυτός σταμάτησε την 1η Μαΐου 1976.
Το νήμα της ζωής του αγωνιστή πολιτικού που ονειρευόταν τη χώρα του ανεξάρτητη, ελεύθερη, δημοκρατική, με πατριώτες πολιτικούς και όχι ξενόδουλους που δεν σέβονται την ιστορική πολιτιστική ταυτότητα της πατρίδας τους οδηγώντας το λαό στην εξαθλίωση, κόβεται ξημερώματα Πρωτομαγιάς.
Το πράσινο FIAT που οδηγούσε ο Αλέκος Παναγούλης ξεφεύγει από την πορεία του και πέφτει στην είσοδο του ημιυπόγειου συνεργείου αυτοκινήτων στην οδό Βουλιαγμένης. Ένα ταξί που ερχόταν από πίσω σταμάτησε και ο οδηγός του με τον επιβάτη βγάζουν τον οδηγό και τον μεταφέρουν στο νοσοκομείο. Εκεί μαθαίνουν ότι είναι ο βουλευτής – αντιστασιακός Αλέκος Παναγούλης.
Οι δικοί του άνθρωποι και λίγοι φίλοι του νεκρού το έμαθαν μετά από αρκετή ώρα. Οι άλλοι Έλληνες αγνοούσαν μέχρι αργά το μεσημέρι το γεγονός. Η είδηση αργεί να φτάσει στις συγκεντρώσεις που οι εργαζόμενοι γιόρταζαν την Πρωτομαγιά. Όταν μαθεύτηκε το γεγονός του θανάτου, όλοι αμέσως και αυθόρμητα μίλησαν για δολοφονία και όχι για δυστύχημα. Τα κρατικά μέσα δεν αναφέρουν τίποτα για το συμβάν, οι εφημερίδες ήταν κλειστές λόγω της παραδοσιακή απεργίας.
Στο μεσημεριανό δελτίο το κρατικό ραδιόφωνο μετέδωσε την είδηση και τον θάνατο του τον απέδωσε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Η πρώτη Ανακοίνωση της κυβέρνησης βγήκε από το Υπουργείο Δημόσιας τάξης (σήμερα Προστασίας του Πολίτη) και δεν άφηνε καμιά αμφιβολία πέρα από το αυτοκινητικό δυστύχημα.
Τα κόμματα στέλνουν δηλώσεις στα κρατικά μέσα, που όμως λογοκρίνουν τις θέσεις περί εγκληματικής ενέργειας. Η οικογένειά του, η μητέρα του Αθηνά και ο αδελφός του Στάθης, από την αρχή είναι κατηγορηματικοί: «πρόκειται για δολοφονία».
Οι εφημερίδες της αντιπολίτευσης δημοσιεύουν ρεπορτάζ: ότι είναι δολοφονία και εξετάζονται όλες οι πιθανές εκδοχές και ότι αναζητείται ένα βυσσινί αυτοκίνητο με ξένους αριθμούς που, κατά τους δυο αυτόπτες μάρτυρες, ανάγκασε τον Παναγούλη να βγει από την πορεία του και να σκοτωθεί.
Ο ίδιος ο πρωθυπουργός πήγε στον τόπο του θανάτου. Δεν εξέφρασε καμιά γνώμη, απλά δήλωσε ότι «θα αποφανθεί η Δικαιοσύνη». Στη συνέχεια χαρακτήρισε φαντασία τον παραλληλισμό της περίπτωσης Παναγούλη με τον Λαμπράκη και τέλος ότι οι ανακρίσεις θα εξετάσουν κάθε στοιχείο για να φωτιστεί πλήρως η υπόθεση και έδωσε εντολή να γίνουν δεκτά όλα τα αιτήματα της οικογένειας Παναγούλη. Στις διαδικασίες συμμετείχε ο Στάθης Παναγούλης, δυο Ιταλοί μηχανολόγοι κι ένας Ιταλός ιατροδικαστής και ο Ανδρέας Παπανδρέου παρακολουθούσε την προανάκριση και να μετακαλέσει ξένους εμπειρογνώμονες για έρευνα.
Ο Αρχηγός της Ε.Κ. – Ν. Δυνάμεις δήλωσε: «Πέρασα όλο το πρωί σε συνεχή επαφή με μέλη της κυβέρνησης και με τις αρχές οι οποίες είναι επιφορτισμένες με την ανάκριση. Από τις πληροφορίες που έχουμε μέχρι τώρα, η εκδοχή του εγκλήματος δεν μπορεί να αποκλεισθεί. Για τον λόγο αυτό η ανάκριση πρέπει να στραφεί –και είμαι βέβαιος ότι τούτο θα συμβεί– προς όλας τας κατευθύνσεις.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου έκανε έντονες δηλώσεις. Συνέδεσε την περίπτωση Παναγούλη με την υπόθεση του Λαμπράκη και τόνισε: «Δεν υπάρχει ένα ατύχημα σ’ αυτή την υπόθεση, είναι η ίδια σπουδή της κυβερνήσεως να σκεπάσει το θέμα. Ο γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος Ιταλίας, Ενρίκο Μπερλίνγκουερ σε τηλεγράφημα του αναφέρει ότι: «Ο θάνατος του Παναγούλη έλαβε χώρα υπό συνθήκες με πολύ σκοτεινά σημεία και πολιτικώς ανησυχητικές… ο Παναγούλης ήταν ένας από τους πιο θαρραλέους στον αγώνα κατά του τυραννικού καθεστώτος των συνταγματαρχών» και η Οριάνα Φαλάτσι: «Ο Παναγούλης πέθανε γιατί γνώριζε πολλά περισσότερα απ’ όσα ορισμένες δυνάμεις θα μπορούσαν να ανεχθούν». Ο πρόεδρος της ΕΔΑ, Ηλίας Ηλιού: «Υπάρχουν βαρύτατες υποψίες ότι ο θάνατος του Παναγούλη οφείλεται όχι σε ατύχημα αλλά σε συνδυασμένη εγκληματική ενέργεια. Θυμίζει πράγματι την περίπτωση του, τις εκτελέσεις Σαράφη, Λαμπράκη, Μανδηλαρά. Το ΚΚΕ σε ανακοίνωσή του γράφει: «Αίτημα του λαού είναι η πλήρως διαλεύκανση των συνθηκών του τραγικού σκοτωμού του».
Ολη την Κυριακή και Δευτέρα ο Εισαγγελέας, η Αστυνομία και οι εμπειρογνώμονες Έλληνες και ξένοι εξέταζαν ανθρώπους και στοιχεία σε μια προσπάθεια να προσδιορίσουν με βεβαιότητα τα αίτια του θανάτου του Παναγούλη.
Τα στοιχεία που προέκυψαν ήταν τα παρακάτω: α) από τη νεκροψία προέκυψε ότι ο Αλέκος Παναγούλης δεν είχε κάνει χρήση ουσιών και στο αίμα του βρέθηκε μια «ανεκτή» ποσότητα οινοπνεύματος, β) ο θάνατος ήταν ακαριαίος και οφείλετε σε πρόσκρουση σε σκληρή και αμβλεία επιφάνεια, γ) οι δυο Ιταλοί τεχνικοί δήλωσαν ότι «σαν τεχνικούς συμβούλους τίποτε δεν μας πείθει ότι ο θάνατος ήταν τυχαίος…».
Ακόμη και σήμερα, το ερώτημα που πλανάται στην Ελληνική κοινωνία είναι αν τελικά ήταν ατύχημα ή καλοστημένο έγκλημα.
Στην πρώτη συνέντευξή του στην Φαλάτσι, ο Παναγούλης λέει: «Ένας Αγώνας δεν κερδίζεται με το να χτυπάς το κεφάλι σου στον τοίχο. Έταξα τη ζωή μου στην υπηρεσία τούτου του βασανιζόμενου λαού και ξέρω πως για να εκπληρώσω το τάμα θα χρειαστεί να κάνω ορισμένες θυσίες, ίσως βαρύτερες από εκείνες που το καθήκον μου στοίχησε μέχρι σήμερα…».
