Ασφαλως καὶ μὲ ἐπηρεάζει καὶ μὲ τρομάζει ἡ ἐνσκήψασα ἀπὸ πενταετίας ἀλλὰ μὲ ρίζες πολλῶν δεκαετιῶν κρίση, ἀλλ’ αὐτὸ ποὺ περισσότερο μὲ φοβίζει εἶναι ἡ σπορὰ τοῦ μίσους ἀνάμεσὰ μας. Ἡ ἀναμόχλευση κάθε λογῆς παθῶν ποὺ ἐνδεχομένως μπορεῖ νὰ μᾶς ὁδηγήσει σὲ ἕναν καινούριο ἀλληλοσπαραγμό. Πάντοτε τὸ φοβόμουν αὐτὸ, διότι ἀπὸ νωρὶς εἶχα μελετήσει τὴν ψυχοκατάσταση τοῦ Ἕλληνα. Μπορεῖ τὸν ἐξωτερικὸ ἀντίπαλο νὰ τὸν μισεῖ μιὰ φορὰ ἀλλὰ τὸν ἐσωτερικὸ –ἔστω κι ἄν πρόκειται γιὰ ὁμογάλακτο ἀδελφό– τὸν μισεῖ δύο φορὲς, συχνὰ καὶ γιὰ πάντα. «Οὔτε καὶ μετὰ θάνατο νὰ σμείξουν τὰ κόκκαλὰ μας», ἦταν μιὰ κατάρα τοῦ παλαιοῦ καιροῦ. Ἔχω ζήσει τὸ δρᾶμα τῆς Κατοχῆς καὶ τοῦ Ἐμφυλίου καὶ τὰ μάτια μου εἶχαν γεμίσει αἷμα ποὺ ἀκόμη καὶ τώρα ξυπνᾶ ἐφιάλτες στὸν ὕπνό μου. Γι’ αὐτὸ ἀπὸ τὶς πρῶτες συγγραφικὲς μου δοκιμὲς εἶχα γίνει σφοδρὸς πολέμιος τοῦ πολέμου, καὶ εἰδικὰ τοῦ Ἐμφυλίου πολέμου. Σ’ ἕνα βιβλίο μου ποὺ μόρφωσε δύο γενεὲς Ἑλληνοπαίδων, τὰ «Μαθήματα Ἐκθέσεων» ποὺ σὲ πρώτη μορφὴ ἐκδόθηκαν τὸ 1969, ἔγραφα ἐν καιρῷ δικτατορίας τὰ ἀκόλουθα: «Ἡ πιὸ εἰδεχθὴς μορφὴ πολέμου εἶναι ὁ ἐμφύλιος πόλεμος. Ἐπίθεση ἀδελφῶν ἐναντίον ἀδελφῶν. Ἀπὸ τὰ βάθη τῶν αἰῶνων ὁ Ὅμηρος καταριέται τὸν ἐπιθυμητὴ τοῦ ἐμφυλίου πολέμου, λέγοντας: «Ἀφρήτωρ, ἀθέμιστος, ἀνέστιος ἔστιν ἐκεῖνος, ὅς πολέμου ἔραται ἐπιδημίου ὀκρυόεντος». Δηλαδή, ἔξω ἀπὸ γένους κοινωνία, ἀνόσιος καὶ χωρὶς πατρίδα εἶναι αὐτὸς ποὺ ἀγαπᾶ τὸν φρικιαστικὸ ἐμφύλιο πόλεμο.
Στὴ διάρκεια τῶν ἐτῶν 1945-1950 ἔζησα σὲ δύο αἱματόβρεχτες περιοχὲς: Στὴ Λακωνία καὶ στὸ Μεταξουργεῖο. Γνώρισα πολλοὺς ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ ἔσερναν τὸ χορὸ τοῦ θανάτου. Ἀργότερα περπάτησα σὲ πολλοὺς τόπους θανάτου, ὅπου εἶχαν σκοτωθεῖ πολλοὶ στενοὶ μου συγγενεῖς – καὶ κάποιοι μπροστὰ μου. Μάζεψα μαρτυρίες πολλὲς καὶ ἀκόμη περισσότερο γραπτὸ ὑλικὸ. Παρότι ἔχω γράψει γιὰ ὅλες τὶς περιόδους τῆς ἑλληνικῆς περιπέτειας, μόλις φθάνω στὸ 1945 τὸ χέρι μου μουδιάζει. Ξυπνοῦν μέσα μου οἱ μνῆμες τῆς φρίκης. Καὶ δύσκολα διαβάζω βιβλία ποὺ ξυπνοῦν μέσα μου καταστάσεις, ποὺ δὲν θὰ ἤθελα ὁ τόπος μας νὰ ξαναζήσει ποτέ. Πρόσφατα, ὅμως, διάβασα τὸ βιβλίο τοῦ παλαιοῦ ἐκπαιδευτικοῦ Κώστα Τσούχλου, ὑπὸ τὸν τίτλο «Πάρνωνας-Ἐθνική Ἀντίσταση Ἐμφύλιος». Τὸ Πάρνωνα τὸν ἔχω γυρίσει ἀπὸ ἄκρη ὥς ἄκρη. Ἔχω καὶ σπίτι χωριάτικο σ’ ἕνα ἀνταρτοχώρι, ὅπου ἔζησα ἀρκετὸ διάστημα τῆς ζωῆς μου. Ἐκεῖ ἄκουσα καὶ τὶ δὲν ἄκουσα! Κι ὅλες οἱ διηγήσεις τελείωναν μὲ τὴν ἐπωδό:«Ἄς μὴν ξαναζήσουμε τέτοιον φρικτὸ καιρό». Ὁ κ. Τσοῦχλος συγκέντρωσε μαρτυρίες Ἀριστερῶν. Πονεμένων καὶ ὄχι βολεμένων Ἀριστερῶν. Λέει ἕνας: «Ἀνώμαλες καταστάσεις, ἀδελφοκτόνες ἐποχὲς. Νὰ πᾶνε καὶ νὰ μὴν ξαναγυρίσουν» (σελ. 73). Προσθέτει ὁ ἄλλος: «Ἄς μὴ δώσει ὁ Θεὸς νὰ ζήσουμε πάλι τέτοιες καταστάσεις» (σελ. 175). Τὸ εὔχομαι, ἀλλὰ φοβᾶμαι ὅτι ποτὲ ὁ Ἕλληνας δὲν λέει ὄχι στὸ «Συμπόσιο τοῦ Διαβόλου», γιὰ νὰ θυμηθοῦμε κι ἕνα ἔργο τοῦ Γκαῖτε. Πολλὰ ποὺ βλέπω, ποὺ ἀκούω στάζουν μῖσος. Καὶ οἱ σταγόνες τοῦ μίσους γίνονται δάκρυα. Ὅσο εἶναι καιρὸς πρέπει νὰ μαζέψουμε τὰ μυαλά μας, γιατὶ πάλι θὰ φᾶμε τὸ κεφάλι μας. Τὸ βιβλίο τοῦ κ. Τσούχλου τελειώνει μὲ τὴν ἔκκληση: «Ποτὲ διχασμός, ποτὲ ἐμφύλιος σπαραγμός». Ἄς τὸ ἀκούσουν οἱ νέοι.
Κι εἶναι συμφέρον τῶν νέων νὰ ἀκοῦνε τὴ φωνὴ τῆς σωφροσύνης καὶ ὄχι τῆς παραφροσύνης. Τὸ μέλλον ἀπευθύνεται κυρίως στὴ νεολαία ἡ ὁποία πρωτίστως εὐθύνεται γιὰ τὴν προετοιμασία του. Τὸ μέλλον δὲν ἔρχεται. δημιουργεῖται. Ἀλλὰ γιὰ νὰ μὴν εἶναι μέλλον ζοφερὸ, δὲν πρέπει τὸ μῖσος νὰ εἶναι πρῶτο συστατικό. Ἀλλιῶς, τὸ κάθε μέλλον θὰ εἶναι πολὺ φαρμακωμένο.
www.sarantoskargakos.gr
