Ο μεγαλύτερος πολεμιστής του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν Έλληνας

Καταγόταν από την Κεφαλονιά και οι γονείς του ζούσαν στο χωριό Πάστρα. – Η συγκλονιστική ιστορία ενός «άγνωστου στρατιώτη».

Νησί Σαϊπάν του Ειρηνικού. 15 Ιουνίου του 1944. Εκεί, έγινε μία από τις σημαντικότερες Αμερικανο-ιαπωνικές μάχες του πολέμου, εννέα ημέρες μετά την απόβαση στην Νορμανδία.

Εδώ, ο φακός του σπουδαίου πολεμικού φωτορεπόρτερ της εποχής, του Γιουτζίν Σμιθ, απαθανάτισε μια από τις πιο διάσημες φωτογραφίες του Β’ παγκοσμίου πολέμου. Είναι η στιγμή που ένας Αμερικάνος στρατιώτης γενειοφόρος με στολή και κράνος, σταματάει τη μάχη για να πιει νερό. Αμέσως μετά, ο πεζοναύτης γυρνά και κοιτάζει τον φωτογράφο, ενώ ένα αναμμένο τσιγάρο κρέμεται από τα χείλη του. Ο ανώνυμος στρατιώτης, ο οποίος απείχε μόλις 100 πόδια από τις μπροστινές γραμμές μάχης, βρέθηκε μια ανάσα από το θάνατο, με τις σφαίρες να περνάνε ξυστά πάνω από το κεφάλι του.

Ο φωτογράφος είχε τώρα στη μνήμη της μηχανή του, μια από τις πιο σημαντικές στιγμές του πολέμου. Αμέσως μετά έγραψε πάνω στο φιλμ «Τ.Ε. Άντεργουντ. Το πορτραίτο ενός κουρασμένου στρατιώτη που περνάει μία απ’ τις δυσκολότερες μέρες της ζωής του».

Η φωτογραφία με τη λεζάντα αυτή, που έγινε εξώφυλλο στο διάσημο αμερικανικό περιοδικό «LIFE» υπήρξε μια απ’ τις πιο εμβληματικές φωτογραφίες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η εικόνα του πολεμιστή που πίνει νερό έγινε ακόμη και γραμματόσημο των Η.Π.Α. σαν μια αναγνώριση για τις θυσίες και τη γενναιότητα των Αμερικανών στρατιωτών.

Ο Αμερικανoς πεζοναύτης που ήταν Ελληνας

Πίσω από τη συγκεκριμένη φωτογραφία που έγινε «σημαία» της αμερικανικής γενναιότητας και ανδρείας στις ΗΠΑ, κρυβόταν ένας Ελληνας και μια απίστευτη ιστορία. Ο εικονιζόμενος στρατιώτης δεν ήταν Τ.Ε. Άντεργουντ και δεν ήταν Αμερικάνος. Ονομαζόταν Ευάγγελος Κλωνής και καταγόταν από την Κεφαλονιά. Το «Άντεργουντ» ήταν το επίθετο ενός άλλου στρατιώτη, που το χρησιμοποιούσε ως κωδικό όνομα.

Η αποκάλυψη της ταυτότητας του στρατιώτη, οφείλεται σε ένα τυχαίο περιστατικό όταν το 1991, το διάσημο αμερικανικό περιοδικό «LIFE» έκανε αφιέρωμα για την 50η επέτειο του Β΄ παγκοσμίου πολέμου.

Ο Νίκος Κλωνής, δεύτερος γιος (του εικονιζόμενου στρατιώτη), τυχαία είδε το περιοδικό: «Κάποια στιγμή βλέπω τον Νίκο να έρχεται τρέχοντας. “Μάνα, τρέχα!” φώναζε έκπληκτος. “Ο πατέρας!”. Και εκεί, στο εξώφυλλο του περιοδικού “Life”, αναγνώρισα τον άνδρα μου, με στρατιωτικό κράνος και ένα τσιγάρο στο στόμα, ο οποίος κοίταζε βλοσυρά προς τα πίσω» θυμάται η σύζυγός του, η Κική Κλωνή.

Ο Νίκος Κλωνής επικοινώνησε με τη χήρα του πεζοναύτη Άντεργουντ, την 73χρονη Theresa Underwood που κατοικούσε στην Αγία Πετρούπολη και ήταν σύζυγος του John Ray Underwood, ο οποίος, όπως ο Άγγελος Κλώνης, υπηρέτησε στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου. Εκείνη φυσικά, επιβεβαίωσε στον Νίκο Κλωνή, ότι οι φωτογραφίες του Σμιθ, δεν ήταν του συζύγου της.

Η ίδια μάλιστα διηγήθηκε στον Νίκο Κλωνή, μια ιστορία για έναν «Τρελό Έλληνα» που έσωσε τη ζωή του άντρα της στη Σαϊπάν. Έτσι ξεκίνησε για την οικογένεια Κλωνή, το ταξίδι στην άγνωστη περιπετειώδη ζωή του πατέρα τους.

Ο Νίκος Κλωνής, αργότερα, βρήκε φωτογραφίες του Underwood στα κιβώτια του πατέρα του και θυμήθηκε πώς εκείνος συνήθιζε να αναφέρει ιστορίες για έναν ξεχωριστό φίλο, που κατοικούσε στην Αλαμπάμα και που όπως αποδείχθηκε ήταν ο τόπος καταγωγής του Underwood.

 Η χήρα του Underwood, κρατούσε κι άλλα κομμάτια που συμπλήρωναν το παζλ της δράσης του Ευάγγελου Κλωνή για τις μυστικές αποστολές στις οποίες συμμετείχε. Από κεί διασταύρωσαν τις πληροφορίες που ήθελαν τον Ευάγγελο Κλωνή να έχει πάρει μέρος σε μάχες στη Νορβηγία, τη Βόρεια Αφρική, την Ευρώπη και τον Νότιο Ειρηνικό.

Στις ιστορίες που της είχε αφηγηθεί ο σύζυγός της,που ήταν διοικητής του Κλωνή, της έλεγε συχνά για τον Έλληνα που έσωσε τη ζωή του ενώ ήταν σε ειδική αποστολή στο Saipan. Ο Underwood μάλιστα είχε επισκεφθεί το Νέο Μεξικό το 1979 με την ελπίδα να εντοπίσει αυτόν τον άνθρωπο.

Και οι δύο άνδρες είχαν πολλά κοινά όπως είχε αποκαλύψει η χήρα του Underwood: Μισούσαν να επιβιβάζονται σε αεροπλάνο, μισούσαν τους κεραυνούς, μισούσαν τα ψάρια.

ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΚΛΩΝΗΣ

Ο εικονιζόμενος στρατιώτης της φωτογραφίας λοιπόν, ο Ευάγγελος Κλωνής, γεννήθηκε στην Κεφαλονιά, στις 28 Οκτωβρίου του 1916. Η οικογένειά του ήταν φτωχή και από μικρός ο Ευάγγελος εργαζόταν για να θρέψει τα 8 αδέρφια του. Εγκατέλειψε το σχολείο μετά την τρίτη δημοτικού και στα 14 του, μετακόμισε στην Αθήνα όπου ένας άλλος Κεφαλονίτης του βρήκε δουλειά ως εισπράκτορας στο λεωφορείο του. Το αφεντικό του Κλωνή, ονομαζόταν Γεράσιμος Αρσένης και ήταν ο παππούς του αείμνηστου πολιτικού.

Ήταν 16 χρονών, όταν βρέθηκε με το λεωφορείο στον Πειραιά και κάποια στιγμή πρόσεξε κάποιους ναύτες να μπαίνουν στο πλοίο. Τότε ήταν που του καρφώθηκε η ιδέα να φύγει με ένα πλοίο για την Αμερική. Έτσι και έκανε. Είπε στο αφεντικό του: «Εγώ φεύγω. Πες στη μάνα μου ότι θα της στείλω λεφτά από την Αμερική». Χρήματα για εισιτήριο δεν είχε. Πήρε μαζί του ένα κομμάτι κρέας και προσποιούμενος τον εργάτη, μπήκε κρυφά στο καράβι.

Έμεινε κρυμμένος στα αμπάρια, τρείς μέρες. Δεν άντεξε όμως περισσότερο. Εμφανίστηκε στον καπετάνιο που έμαθε στο μεταξύ ότι ήταν Κεφαλονίτης και του ζήτησε να τον βάλει στη δουλειά μέχρι να πιάσουν λιμάνι. Οταν έφτασαν στο Λος Αντζελες, ο καπετάνιος τον αποχαιρέτησε δίνοντάς του ένα εντυπωσιακό επίσημο κοστούμι, που θα τον διευκόλυνε να περάσει από τον τελωνειακό έλεγχο. Αυτό τον έσωστε. Χωρίς να ξέρει αγγλικά, όταν ήρθε η σειρά του να περάσει τον τελωνειακό έλεγχο, έκανε τον κωφάλαλο και δεν απαντούσε σε καμία ερώτηση. Οι υπάλληλοι τον άφησαν να περάσει, επειδή ήταν όμορφος, σοβαρός και φορούσε ωραία ρούχα.

Τα πρώτα χρόνια στην Αμερική, τα πέρασε κάνοντας διάφορες δουλειές, κυρίως για Έλληνες. Έπιασε δουλειά στο ανθοπωλείο ενός άλλου Κεφαλλονίτη, του Σπύρου Στεφανάτου. Μετά, μετακόμισε στο Ντένβερ του Κολοράντο. Ακολούθησε το Σικάγο όπου δούλεψε σε εστιατόρια και μπαρ. Ύστερα στο Χιούστον. Ενας Κεφαλονίτης φίλος, τού πρότεινε να πάνε στη Σάντα Φε του Νιου Μέξικο, για να βρουν κάποιους φίλους.

Η Σάντα Φε τότε είχε 8.000 κατοίκους, από τους οποίους οι 800 ήταν Ελληνες. Ο Βαγγέλης λάτρεψε το μέρος καθώς του θύμιζε την πατρίδα του, την Ελλάδα. Ενας Ζακυνθινός, ο Παναγιώτης Πομόνης, τον πήρε στη δουλειά του, σε ένα μπαρ, και ο Βαγγέλης εργατικός όπως ήταν γρήγορα έγινε συνέταιρος στο μαγαζί. Όμως ένα πρόβλημα παρέμενε: δεν είχε αμερικάνικη υπηκοότητα.

O ΠΟΛΕΜΟΣ

Το 1941, όταν η Αμερική μπήκε στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ανακοινώθηκε ότι όποιος παράνομος μετανάστης στρατολογούνταν θα έπαιρνε και την αμερικάνικη υπηκοότητα. Ο Κλωνής βρήκε την ευκαιρία που έψαχνε και κατατάχθηκε στο στρατό ξηράς.

«Ο πατέρας μου ποτέ δεν μίλαγε για τον πόλεμο. Οταν τον ρωτάγαμε επίμονα, μας μάλωνε» λέει ο Νίκος Κλωνής, ο δεύτερος από τους τρεις γιους του.

Ο Βαγγέλης Κλωνής, μετά την κατάταξή του, ταξίδεψε στο Fort Bliss στο Τέξας, όπου εκπαιδεύτηκε στον Στρατό Ξηράς. Χάρη στις εντυπωσιακές του επιδόσεις, τον έστειλαν στη Βιρτζίνια, στη βάση των Πεζοναυτών. Ο Κλωνής ήταν πλέον είκοσι χρόνων και έχοντας βγει στην δουλειά από παιδί, δεν μπορούσε να αντέξει σε τέτοιου είδους εκπαίδευση. Πλακώθηκε με κάμποσους σκληροτράχηλους γαλονάδες και τελικά μετατέθηκε πίσω στον Στρατό Ξηράς.

Στη συνέχεια, πήγε στη Γιούμα της Αριζόνα, όπου εκπαιδεύτηκε στην έρημο, και μετά επέστρεψε στη βάση της Βιρτζίνια με τον Στρατό. Η εκπαίδευσή του είχε πια τελειώσει, και περίμενε να ακούσει πού θα τον στείλουν, πιθανότατα στον Ειρηνικό. Εκείνο το διάστημα έμαθε πως οι Γερμανοί σκότωσαν όλα τα μέλη της οικογένειάς του. Αυτό ήταν η αφορμή να ζητήσει επίμονα να πάει να πολεμήσει τους Γερμανούς.

Η Βόρεια Αφρική, ήταν ο πρώτος σταθμός του Κλωνή στον πόλεμο. Πολέμησε στην Τυνησία, αποβιβάστηκε στη Σικελία και μετά επέστρεψε στην Αγγλία, για να προετοιμαστεί για μία άλλη μεγάλη αποστολή: την απόβαση στη Νορμανδία.

Η ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΣΤΡΑΤΗΓΟ ΑΪΖΕΝΧΑΟΥΕΡ

Ο γιoς του Κλωνή διηγήθηκε στο δημοσιογράφο Θεόδωρο Γεωργακόπουλο ότι το 1944, δύο ημέρες πριν από την απόβαση στην Νορμανδία, ο πατέρας του ήταν στο Σαουθάμπτον και βρέθηκε μπροστά στον Στρατηγό Άιζενχάουερ.

Ο τολμηρός στρατιώτης έσπευσε να δώσει τα διαπιστευτήριά του στον στρατηγό, λέγοντας : «Εγώ δεν είμαι Αμερικάνος, έρχομαι από την Ελλάδα. Οι Γερμανοί σκότωσαν όλη μου την οικογένεια. Θα πάω στη μάχη, και δεν με νοιάζει αν πεθάνω». «Είσαι Αμερικάνος γιατί φοράς τη στολή μας», του απάντησε ο Άικ. «Θα πολεμήσεις για την καινούρια σου πατρίδα, αλλά μετά θα γυρίσεις, για να γευτείς τους καρπούς της νίκης»….

Το 1945 σύμφωνα με το γιο του, ο Κεφαλονίτης στρατιώτης, βρέθηκε νοτιοδυτικά του Βερολίνου επικεφαλής ομάδας τεθωρακισμένων. Τους ακολουθούσαν γερμανικές δυνάμεις και η ομάδα του Κλωνή έπρεπε να διασχίσει έναν ορμητικό χείμαρρο βάθους 7 μέτρων για να σωθεί. Στο σημείο είχε γίνει μάχη και το μέρος ήταν γεμάτο πτώματα στρατιωτών. Με εντολή του Κλωνή, τα πτώματα στοιβάχτηκαν στον χείμαρρο και έτσι τα τεθωρακισμένα πέρασαν από πάνω. Για την πράξη αυτή πέρασε στρατοδικείο. Αυτή την αγριότητα του πολέμου ήθελε να ξεχάσει ο Κλωνής και απέφευγε να μιλήσει για τη ζωή του ως στρατιώτης.

Μετά την απόλυσή του επέστρεψε στη Σάντα Φε, όπου έλαβε γράμμα απ’ την οικογένεια του στη Κεφαλονιά. Του έγραφαν ότι ήταν όλοι ζωντανοί και ήθελαν να τον δουν. Η πληροφορία που είχε πριν το πόλεμο ότι σκοτώθηκαν, ήταν λανθασμένη.

Σύμφωνα με τον Νίκο Κλωνή, ο πατέρας του είχε βρεθεί τουλάχιστον σε 13 μυστικές αποστολές του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου, οι οποίες περιελάμβαναν φωτογραφίες μιας γερμανικής επιχείρησης κοντά στη Νορβηγία, όπου φημολογούνταν ότι οι Ναζί ασχολούνταν με την κατασκευή ατομικών όπλων.

 Ο Κλωνής δεν μιλούσε ποτέ για τα χρόνια του στρατού και η οικογένειά του γνώριζε μόνο ότι απολύθηκε το 1945 με τιμές, και πολλά μετάλλια αφού πολέμησε στην Αφρική και στην Ευρώπη: Σικελία, Αγγλία, Αυστρία, Πολωνία, Γερμανία και Νορμανδία.

ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ

Μετά τον πόλεμο ο Ευάγγελος Κλωνής συνέχισε να δουλεύει πλάι στον Ζακυνθινό, Παναγιώτη Πομόνη και να στέλνει λεφτά στην Ελλάδα, στο θείο του, τον Γεράσιμο Στάβερη.

Ενα απόγευμα, όταν πήγε στο μαγαζί να δουλέψει, ένας άλλος Κεφαλονίτης που δούλευε εκεί τον πλησίασε και του έδωσε ένα γράμμα. Ήταν από την Ελλάδα. Έτσι, το 1950, ο Ευάγγελος Κλωνής, γύρισε στο τόπο του, την Κεφαλονιά και είδε ξανά την οικογένειά του. Η μάνα του, όπως όλες οι γυναίκες της εποχής, του έκανε προξενιά. Από τις τόσες γυναίκες που του προξένευε η μάνα του δεν του άρεσε καμία, μέχρι που πήγε στη Σκάλα και είδε την Κική.

«Οταν τον είδα, εμένα μου άρεσε με την πρώτη ματιά» δηλώνει η σύζυγός του, η Κική Κουρκουμέλη. «Ηταν πολύ όμορφος, σαν movie star…».

Σε μία εβδομάδα είχαν αρραβωνιαστεί και μετά από ένα μήνα παντρεύτηκαν κι έφυγαν για την Αμερική. Εκεί, ο Ευ. Κλωνής άνοιξε δικό του εστιατόριο που το ονόμασε «Evangelo’s» ενώ απέκτησε τρία παιδιά. Η οικογένεια επέστρεψε ξανά στην Κεφαλονιά αλλά μετά το σεισμό, έφυγε πάλι και εγκαταστάθηκε οριστικά στην Σάντα Φε. Εκεί, μεγάλωσαν τα παιδιά τους. Ο Αγγελος, έχει σπουδάσει Πυρηνική Φυσική και δουλεύει σήμερα στο Ναυτικό. Ο Νίκος, ο δεύτερος γιος κρατά το μαγαζί Evangelo’s στο κέντρο της Σάντα Φε, το οποίο άνοιξε ο πατέρας του, το 1970. Ο τρίτος γιος, ο Δήμος είναι καρδιολόγος.

Ο Ευάγγελος Κλωνής, ο ήρωας της Αμερικής, ο διάσημος Κεφαλονίτης, πέθανε χωρίς να δει ποτέ τη φωτογραφία που τράβηξε ο Σμιθ στην Σαϊπάν.

Ο ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ

Ο φωτογράφος που έγινε η αιτία να αποκαλυφθεί η ιστορία του Ευάγγελου Κλωνή, ο Γιουτζίν Σμιθ γεννήθηκε το 1918 στο Κάνσας και εμφάνισε μια κλίση προς τη φωτογραφία από πολύ μικρή ηλικία. Μεγαλώνοντας, έγινε ένας από τους καλύτερους φωτορεπόρτερ, δούλεψε για το «Life», το «Newsweek» και άλλες μεγάλες εκδόσεις, απέκτησε τη φήμη καλλιτέχνη, μπορούσε να δουλέψει ακόμη και δύο εβδομάδες πάνω σε μία φωτογραφία, προκειμένου να πετύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Οπως εξηγεί ο Τζέιμς Ενιαρτ, καθηγητής φωτογραφίας στο Κολέγιο της Σάντα Φε, που ήξερε καλά τον Γιουτζίν Σμιθ: «Ηταν μια ψυχή βασανισμένη, αλλά ιδιοφυής». Ο Ενιαρτ έζησε μαζί με τον Σμιθ τα τελευταία χρόνια της ζωής του και ήταν δίπλα του όταν πέθανε. Ο καθηγητής έχει ξεκινήσει έρευνες για ένα νέο βιβλίο, στο οποίο θα μελετά τη ζωή του Σμιθ και παράλληλα τη ζωή του Βαγγέλη Κλωνή.

Ο Γιουτζίν Σμιθ, πέθανε το 1978 και τα έργα του πήγαν στο Κέντρο Δημιουργικής Φωτογραφίας. Και τα αποδεικτικά στοιχεία από τα αρχεία του πολεμικού ανταποκριτή επιβεβαιώνουν ότι ο Ευάγγελος Κλώνης πραγματικά συμμετείχε στη Σαϊπάν.

Πηγές: The Santa Fe Reporter reports, georgakopoulos.org, Μάνος Πιτσιδιανάκης